Om de livemuziekindustrie goed te ondersteunen is het belangrijk de maatschappelijke waarde van podia en festivals aan te tonen bij onder meer beleidsmakers en politici. De nadruk ligt daarbij vaak te eenzijdig op de economische waarde. Recent onderzoek van Arno van der Hoeven en Erik Hitters van de Erasmus Universiteit Rotterdam vestigt daarom de aandacht juist op de sociale, culturele en ruimtelijke betekenis van livemuziek voor steden.

De livemuzieksector is hard getroffen door de Corona-crisis. De maandenlange sluiting zet de rijke Rotterdamse muziekscene onder druk. Voor deze crisis waren er echter ook al grote uitdagingen, zoals blijkt uit onder meer recent onderzoek van de Hogeschool Rotterdam, de beleidsvisie Pop van gemeente Rotterdam en het visiedocument van de N8W8. Festivals hebben bijvoorbeeld te maken met discussies over overlast, een oververhitte vastgoedmarkt zet maakplekken onder druk, en de inkomenspositie van muzikanten is precair. Om te zorgen voor voldoende ondersteuning voor de livemuzieksector vanuit bijvoorbeeld beleidsmakers en politici is het essentieel om de maatschappelijke relevantie van deze cultuurvorm voor het voetlicht te brengen. 

In de Nederlandse en internationale literatuur is er vooral veel aandacht voor de economische waarde van livemuziek zoals die tot uitdrukking komt in werkgelegenheid, bestedingen en toerisme. De andere waarden van livemuziek blijven hierbij echter nogal eens onderbelicht. Een reden daarvoor is dat de positieve impact die muziek heeft op onze sociale relaties en welzijn een stuk lastiger is te vangen in cijfers dan de economische waarde. Bovendien zijn politieke partijken die normaal kritisch tegenover subsidies staan wél gevoelig voor het argument van economische impact. De andere waarden zijn echter minstens zo belangrijk voor artiesten, podia en het publiek. Daarom hebben wij in ons onderzoek verkend hoe de sociale, culturele en ruimtelijke waarde van livemuziek voor steden kan worden gedefinieerd en beschermd. Deze studie is gedaan in het kader van het POPLIVE-project. Dit is een grootschalig onderzoeksproject naar de livemuziekindustrie dat plaatsvindt aan de Erasmus Universiteit en Hogeschool Rotterdam.

Culturele waarde
De culturele waarde van livemuziek verwijst naar de essentie van deze cultuurvorm, wat ook wel de intrinsieke waarde wordt genoemd. Als we de culturele waarde vertalen naar een stedelijke context dan zien we dat deze bestaat uit drie dimensies. Allereerst is er de dimensie van muzikale creativiteit, wat draait om artistieke ontwikkeling. Hiervoor is het belangrijk dat steden voldoende ruimte bieden aan muzikaal experiment, zodat nieuwe genres tot wasdom kunnen komen. Ten tweede culture levendigheid, waarbij het gaat om de bijdrage van livemuziek aan het gehele cultuuraanbod in een stad. De laatste dimensie van culturele waarde is talentontwikkeling, dat zich richt op de mogelijkheden voor groei en ontplooiing in de livemuziekindustrie. Hiervoor is het belangrijk dat er bijvoorbeeld voldoende oefenruimtes en stageplekken zijn.

Sociale waarde
Bij de sociale waarde gaat het om de bijdrage van livemuziek aan het versterken van sociaal kapitaal, maatschappelijk betrokkenheid en identiteit. Sociaal kapitaal betreft het versterken van sociale relaties, waarbij er een onderscheid is in verstevigen van relaties tussen groepen met verschillende achtergronden (overbruggend sociaal kapitaal) en binnen bestaande gemeenschappen (verbindend sociaal kapitaal). Maatschappelijke betrokkenheid verwijst naar activiteiten die verder gaan dan alleen muziek, zoals de inzet van podia en festivals voor duurzaamheid, politieke doelen en sociale initiatieven in de buurt. Identiteit laat zien hoe livemuziek kan bijdragen aan het karakter van een stad, bijvoorbeeld doordat podia en festivals onderdeel zijn van het lokale erfgoed. 

Ruimtelijke waarde
De ruimtelijke waarde betreft de relatie tussen livemuziek en de gebouwde omgeving. Allereerst gaat het hierbij om het gebruik van de stad als podium. De fysieke plek waar een concert of festival plaatsvindt, bijvoorbeeld een oud fabrieksterrein, draagt bij aan beleving. De tweede dimensie van de ruimtelijke waarde is de bijdrage van livemuziek aan stedelijke ontwikkeling. Zoals bijvoorbeeld het festival De Nacht van de Kaap laat zien op Katendrecht, kunnen evenementen een belangrijke aanjager zijn van gebiedsontwikkeling. De dimensie van storytelling, ten slotte, geeft aan dat livemuziek onderdeel is van de verhalen over steden zoals die tot uitdrukken komen in bijvoorbeeld stadsmarketing en erfgoedactiviteiten. De verhalen over de optredens die tijdens de oorlog plaatsvonden op Katendrecht dragen bijvoorbeeld bij aan de identiteit van deze plek.

Met name in relatie tot de ruimtelijke inbedding van livemuziek bestaan er veel uitdagingen. In veel landen staan podia en festivals onder druk door onder meer stijgende huren en verdichting in steden. Doordat er steeds meer woningen in binnensteden worden gebouwd, nemen het aantal klachten over geluidsoverlast toe. In het Verenigd Koninkrijk is om die reden het zogenoemde Agent of Change–principe in werking getreden. Dit principe legt de verantwoordelijkheid voor geluidsisolatie bij de nieuwkomer in een gebied (de Agent of Change) in plaats van het podium dat er al was. Dit moet voorkomen dat podia met een essentiële bijdrage aan het sociale en culturele leven van steden verdwijnen. Dit onderstreept hoe belangrijk het is om de waarden van livemuziek aandacht te geven bij zowel nieuwe stedelijke ontwikkeling als de herontwikkeling van bestaande gebieden. Net als in Rotterdam ontstaan er daarom in steeds meer steden nachtburgemeesters en nachtraden. Zij vervullen een belangrijke taak om de belangen van het nachtleven aan te kaarten bij politici, beleidsmakers en vastgoedontwikkelaars. Door de Coronacrisis is die opdracht nog veel urgenter is geworden. Een sterke muzieksector en nachtleven is onmisbaar voor een aantrekkelijke stad.  

Meer weten? Lees het onderzoek van Arno van der Hoeven en Erik Hitters door op de onderstaande links te klikken. Meer informatie over het project ‘Staging popular music: sustainable live music ecologies for artists, music venues and cities’ is hier te vinden.

Geschreven door Arno van der Hoeven en Erik Hitters (februari 2021)

Literatuur
Van der Hoeven, A., & Hitters, E. (2020). The spatial value of live music: Performing, (re)developing and narrating urban spaces. Geoforum, 117, 154–164. 

Van der Hoeven, A., & Hitters, E. (2019). The social and cultural values of live music: Sustaining urban live music ecologies. Cities, 90, 263–271.